El ve el bileği birçok kemikten oluşan, karmaşık fonksiyonlara izin veren bir yapıdır. Elde meydana gelen kırıklarda; falanks ve metakarp kırıkları, el bileği (karpal) kırıklar, radius kırıkları olarak ayrı ayrı ele alınmalıdır. Elde en sık falanklarda kırılma meydana gelir. El bileğinde ise en sık skafoid kemik kırıkları meydana gelir. Kırılan bölgeye göre uygulanan rehabilitasyon farklılık göstermektedir. Kırık ile birlikte sinir ve tendonlarda kesilerin olup olmaması el rehabilitasyonunun seyrini değiştirmektedir.
Kırılmadan sonra kemik iyileşmesinde hedef; mineralizasyonu iyi, mekanik yüklenmeleri karşılayabilecek, anatomik dizilimi uygun, minimal deformite ile iyileşmiş kemik elde etmektir. Üç iyileşme dönemi vardır;
- Akut (İnflamatuvar) Aşama (ilk 5 gün): Bu dönem yaralanmadan sonra 4-6 güne kadar devam eder. Bu dönemde elde meydana gelen şişlik işlevsiz bir duruşa neden olmaktadır. Bu nedenle kırığın seyrine ve operasyona uygun şekilde, el istirahat pozisyonunda tutulacak şekilde ortez ile desteklenmelidir.
- Onarım Aşaması (5-21 gün): Koruyucu ortez kullanımına, ağrı, şişlik ve hassasiyet azalana ve kırığa bitişik eklemler tam veya maksimum aktif harekete kavuşuncaya kadar devam edilir. Bu dönemde tendon kaydırma ve eklem hareketlerinin kontollü bir şekilde yapılması ile eklem hareket açıklığında azalmalarını engellemek amaçlanır.
- Yeniden Şekillenme Aşaması (21 gün- 6 ay):Yaralanmadan ortalama 4 hafta sonra, kırık genellikle yeterince gelişir. Ağrı, şişlik ve hassasiyet şikayetleri azalır ve bu dönemde hastanın iyileşmesine ve kırık durumuna uygun olarak ortez kullanımı sonlanır. Güçlendirme, pasif ve aktif germe egzersizleri ile oluşturulmuş müdahale programı uygulanır.
Elde ve üst ekstremitede meydana gelen kırıklar, kırılan kemiğe ve eşlik eden sinir veya tendon yaralanmasına göre farklı el rehabilitasyon protokolleri içerir. El ve bilek kırıklarında rehabilitasyonun başarılı yönetimi için, kırık uçların stabilizasyonu, tendon kaymalarının sağlanması, eklem hareketlerinin azalmasının önlenmesi ve kuvvetlendirme gereklidir. Cerrahlar ve el terapistlerinin iş birliği içinde hazırladığı el rehabilitasyonu iyileşmeyi büyük oranda etkiler.
Kırık İyileşmesinin Olumsuz Etkileyen Faktörler;
- Mekanik stabilitenin yetersiz olması
- Kan dolaşımının yetersiz olması
- Kırık uçlarının birbirine yetersiz teması
- Enfeksiyon
- Sigara
- Bazı ilaçlar
- İleri yaşa bağlı osteopeni
- Diyabet
- Obezite
- Radyasyon
- Vitamin ve mineral eksikliği
- Alkolizm
- Yanık
Değerlendirme ve el rehabilitasyonu için RANDEVU AL.
