El rehabilitasyonu, el ve üst ekstremite (omuz, kol, dirsek, ön kol, el bileği) yaralanmalarını değerlendiren ve tedavi eden bir sağlık bilimidir. El terapisinde, bireyleri maksimum fonksiyonelliğe geri kazandırmak; ağrı, inflamasyon ve pataolojileri azaltmak; ağrı, karıncalanma ve aşırı hassasiyet hislerini ortadan kaldırmak ve kaybolan hislerin geri kazanılmasını sağlamak amacıyla bir dizi terapötik müdahaleler uygulanır.
İnsan eli sadece motor hareketlerin yapılmasını sağlayan bir uzvu değil, son derece iyi gelişmiş duyusal fonksiyonlara sahip duyu organını da temsil eder. Elde meydana gelen periferik sinir yaralanmaları elin fonksiyonel kapasitesini ciddi oranda etkilemekte ve sonradan kazanılmış engelliliğe neden olmaktadır. Duyusal yeterliliği olmayan bir el, fonksiyonel aktiviteden de yoksundur (Lundborg ve Rosen, 2007). Bu yüzden el rehabilitasyonu sürecinde kavrama gibi motor hareketler ile birlikte eldeki duyuların geri kazanılması ve ağrının azaltılması amaçlanmaktadır.
“Bilgili bir Ergoterapist ile çalışmak, karmaşık el cerrahisi vakalarında başarı ve başarısızlık arasında farkı yaratabilir. “- Marybeth Ezaki, MD, Geçmiş Başkan, American Society for Surgery of Hand.
El terapistleri; anatomi, fizyoloji, kinezyoloji ve nöroanatomi alanları başta olmak üzere bilgilerini entegre ederek yaralanmaları değerlendirip terapi programı oluşturur. Ülkemizde ergoterapistler ve fizyoterapistler el terapisti ünvanını alabilmekte ve el rehabilitasyonu uygulayabilmektedirler. Dünyaya bakıldığında el terapistlerinin çoğu ergoterapisttir. Dünya literatüründe yer alan akademik çalışmalarda ergoterapistler oldukça aktif rol almaktadır.
El Terapisinde kullanılan tedavi yöntemleri:
- Duyusal yeniden eğitim (sensory re-education)
- Desensitizasyon (duyarsızlaştırma) eğitimi
- Ayna terapisi
- Günlük yaşam aktiviteleri
- Ödem kontrolü
- Egzersiz ve güçlendirme programları
- Güçlendirme
- Yaralanmanın önlenmesi
- Enerji ve eklem koruma teknikleri
- Lenf ödem yönetimi
- Ağrı yönetimi
- Skar bakımı ve yara yönetimi
- Mesleki rehabilitasyon
- Kinesio bantlama
El Terapisi Uygulanan Başlıca Tanılar
- Periferik sinir yaralanmaları
- Sinir sıkışmaları (karpal tünel sendromu, kübital tünel sendromu))
- De Quervain sendromu
- Kırıklar
- Çıkıklar
- Dupuytren sendromu
- Romatoid artrit, osteoartrit, tendinit
- Brakiyal pleksus yaralanmaları
- Ampütasyon
- Yanıklar
- Tekrarlayan hareket-Kümülatif yaralanmalar
- El ve omuz sendromları
- Spor yaralanmaları
- Ganglion kistleri
- Tendon yaralanmaları
- Üst ekstremiteye uygulanmış tüm cerrahi operasyonların sonrası
- Eklem ve bağ yaralanmaları
- Enfeksiyon
- Replantasyonlar
- Nöromuskuler patolojiler
- İnmeden(felçten) kaynaklanan üst ekstremite problemleri
Ergoterapistler, cerrahi tedaviden tam iyileşme olana kadar geçen zamanı doldurur. Bireylerin günlük yaşantılarında normal bir şekilde işlev görmelerini sağlar. Basit parmak ucu yaralanmalarından, ortez ve protez rehabilitasyonuna kadar çok çeşitli üst ekstremite bozuklukları için ameliyatsız müdahaleler, koruyucu bakım ve cerrahi sonrası rehabilitasyon sağlar. Bir el terapisti, aktivite ve egzersiz programları, özel ortotik imalat, ağrı ve şişme ve yara ve yara bakımı yönetimi gibi çeşitli teknikler ve araçlar kullanmaktadır.
Gibson,JJ. (1962) Observation an active touch. Psychological Review, 69; 477-491.
Lundborg G, Rosen B. (2007) Hand function after nerve repair. Acta Physiologica (Oxf). 189; 207–217.
