Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve çocuğun dikkatsiz, dürtüsel veya hiperaktif olmasına neden olan bir dizi davranışla tanımlanan bir durumdur. Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite tablosu, bireylerin iş, okul, aile, sosyal ve fiziksel sağlık, günlük yaşam aktiviteleri gibi pek çok alanda etkilenimlerine yol açar. Bu nedenle DEHP olan çocukların multisipliner ekip ile birlikte terapi ve eğitim almaları gereklidir.
DEHB belirtileri ve gözlenen durumlar;
- Bir göreve veya aktiviteye odaklanma zorluğu,
- Dikkatin çok kolay dağılması
- Kıpır kıpır olma ve uzun süre hareketsiz kalamama
- Başkaları konuşurken dinlemede zorlanma ve sık sık araya girme
- Üzüntü veya öfke gibi duyguları kontrol etmede zorlanma ve öfke patlamalarına eğilimli olma
- Başlanılan bir görevi veya aktiviteyi tamamlamama
- Başkalarının eşyalarını izinsiz kullanma
- Dikkatsiz görünme
- Olayların sırasını beklememe
- Tehlike duygusu olmasan hareket etme
- Eşyalarını kaybetme
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite birbirleri ile iki yönlü etkileşime sahip olan tablolardır. Hiperaktivitesi olan yani çok fazla hareket etme isteği olan çocuklar, sürekli hareket etmek istedikleri için bir aktivitede uzun süre kalamamaktadırlar ve bu durum ‘dikkati dağınık’ olarak düşünülmesine sebep olmaktadır. Aslında bu çocuğun temel sorunu dikkatinin dağınık olması değil fazla hareket etmek istemesidir. Bu çocuklarda duyusal arayışın azaltılması ile hareket ihtiyacı azaltılarak aktivilerdeki dikkat süresinin uzadığı görülmektedir. Tam tersi ise dikkat eksikliği olan çocuklar bir aktivite içindeyken dikkatleri dağıldığı için aktiviteyi veya kendi pozisyonunu değiştirmek isteyebilir, kalkıp yürümek isteyebilir. Bu hareketliliği sebebiyle ‘çok hareketli yerinde oturmuyor’ olarak düşünülmesine sebep olabilir. DEHB tanısı veya şüphesi olan çocuklarda öncelikle yaşanan hareketliliğin ve dikkat dağınıklığın kaynağının tespit edilip sonrasında müdahale programının hazırlanması oldukça önemli ve gereklidir. Hiperaktivitesi olduğu için dikkati dağılan bir çocuğa dikkat çalışmaları yapmanın hiçbir faydası yoktur ve bu çocuğun daha fazla zorlanmasına sebep olacaktır.
Çocuğunuz;
- Dikkati dağınık olduğu için mi çok hareket ediyor?
- Hareket etme isteği olduğu için mi dikkatini bir aktivitede toplayamıyor?
Ergoterapist, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan bir çocuğa nasıl yardımcı olabilir?
Ergoterapistler, bireylerin günlük yaşamda bağımsız olarak işlev görebilmeleri için, bireylerin ihtiyaç duyduğu becerilere odaklanır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda Ergoterapi, bireylerin evde, okulda, işte, başkalarıyla kurduğu ilişkilerde ve diğer alanlarda yaşadığı zorluklar üzerinden değerlendirme ve müdahale planı yapar. Sağlık mesleği olan Ergoterapi ile çocukların ihtiyacı olan terapi programı ile var olan problemlerin giderilmesi için terapi uygular.
Zaman yönetimi:
- Aktivite planı oluşurma ve yürütme
- Birden çok görevi doğru sırayla bitirme
- Bir işi gereken süre içinde bitirme (ne çok hızlı ne çok yavaş)
- Hızlanma ve yavaşlama gereken zamanı tespit etme
Organizasyon becerileri:
- Bir aktiviteyi, ödevi veya görevi tamamlamak için gerekli olan ihtiyaç listesinin ve yapılacakların belirlenmesi
- Materyallerin ve yapılacakların takip edilmesi
- Karmaşık görevlerin, bölümlere ayrılarak tamamlanması
Yürütücü işlevler:
- Çalışma belleği
- Planlama becerileri
- Dikkatin nasıl toplanacağı ve dikkatin nasıl yönlendirileceğinin belirlenmesi ve uygulanması
- Görevlerde veya günlük yaşamda önceliklerin belirlenmesi
- Dürtüleri ve dikkat dağıtıcı faktörleri kontrol etme
Sosyal beceriler:
- Öğrenci, öğretmenin söylediklerini duyacak ve anlayacak kadar öğretmene yakın oturması
- Sınıf ortamında öğrenciyi aşırı uyaracak materyallerin düzenlenmesi
- Bireyselleştirilmiş eğitim planı öğrencinin ihtiyaçlarını karşılaması
- Öğrencinin kendini savunmasına izin verilmesi
Yarcımcı cihazlar: Bireylerin Dikkatini toplaması ve hareketliliğin karşılanması için günlük yaşamda, ders çalışırken veya mesleki aktivitelerde kişiler için yardımcı olan cihazlar kullanılabilir. En uygun yardımcı cihazın karar verilmesinde ergoterapistinizden destek alabilirsiniz.
Makale Önerisi:
- KOCA R. B., ALTUNTAŞ, O. (2020). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklarda Beden Perküsyonu Eğitiminin Benlik Algısına Etkisi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi. Cilt 8, Sayı 1, 39 – 44.
- Chu, S. (2003). Occupational Therapy for Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A Survey on the Level of Involvement and Training Needs of Therapists. British Journal of Occupational Therapy.
