Kalem Tutma, Yazı Yazma Becerisi ve Ergoterapi

Kalem tutma, yazı yazma becerileri ince motor becerileri ile doğru orantılıdır. Ergoterapistler ince motor becerilerin geliştirilmesi için uygun stratejileri belirler. Çocukların fiziksel olarak gelişimlerinde herhangi bir problem yaşamaması halinde düzgün yazı yazabilmeleri için bazı ön koşul becerilerini karşılayabilmeleri gerekmektedir. Bu ön koşullar aşağıda sıralanmaktadır:

1.El tercihinin belli olması

2.Uygun kalem tutuşuna sahip olma

3.Silindirik kavrama

4.El ayasını yere döndürerek tutma

5.Çocuğun 3 parmak kullanımı

6.Çocuğun el açıklığının oluşması

7.Uygun bilek duruşuna sahip olma

8.El içi yönlendirme hareketlerini yapabilme

9.El-göz koordinasyonunu sağlama

Çocuk gelişiminde el tercihinin belli olması hem ince motor beceri gelişiminde hem de dil gelişiminde önemli bir yer tutmaktadır. 3-4 yaşlarından itibaren çocuğun aktif olarak hangi elini kullandığını gözlemleyerek, aktif kullandığı eli ile etkinlik ve çalışmalara katılımı sağlanmalıdır. Bu aşamada çocuğun gelişimine uygun olmayan bir zorlamada bulunulmamalıdır. Örneğin çocuk aktif olarak sol elini kullanıyorsa sağ elini kullanması için zorlanmamalıdır.

Çocuğun uygun kalem tutuşuna sahip olabilmesi için 4 farklı gelişim döneminden geçmesi ve farklı kalem tutma şekilleri sergilemesi beklenmektedir.

Silindirik kavrama kalem tutuş için ilk aşamadır. Çocuklarda 1-1.5 yaş aralığında görülür. Bu aşamada çocuk tüm parmakları ile kalemi kavrar ve gelişi güzel karalamalar çizer. Silindirik kavrama nesneleri kavrayabilmek için elin nesnenin şeklini almasına olanak sağlar.

2-3 yaş aralığında el ayası yere döndürülerek kalemin tutulması görüşür.  El bileği çocuk kalem tutarken parmaklarının hareketlerini kolaylaştıracaktır. Bilek esnekliği sağlanabilmesi için çocuğun önce kol ve omuz kasları ile çizimler yapması, kalemi tüm parmakları ile tutarak kol ve bilekten hareket ettirmeye çalışacaktır.

3,5-4 yaş aralığında çocuk üç parmağını kullanarak (işaret, başparmak ve orta parmak ile) kalemi hareket ettirmeye çalışır. Bu dönemde de kalemi hareket ettirirken, çocuk daha çok bilekten destek almaya başlar. Yüzük parmak ve serçe parmak kısmen esnektir, ancak düz zeminde istenilen dengenin sağlanması güçtür.

4,5-7 yaş aralığında çocuğun el açıklığının oluşması beklenir. Başparmak ile işaret parmak karşılıklı gelir ve kalem bu iki parmak ile tutulur. Orta parmak kaleme alttan destek olur. Böylece parmaklar arasında dairesel bir ağ oluşumu sağlanır. Bu el açıklığı parmakların karşılıklı olarak çalışabilmesine izin vererek çocuğun, kalemi daha rahat hareket ettirmesini sağlar. Böylece çocuk yazı yazabilmek için uygun kalem tutuşunu sağlamış olur.

Çocuk uygun kalem tutuşuna sahip olabilir. Ancak uygun bilek tutuşuna sahip olmazsa yazı yazarken ya da resim çizerken bileğinde bükülme gözlemlenir. Zayıf bilek duruşuna sahip olan çocuklarda bilek hareketlerini güçlendirecek çalışmalar yapılmasına ihtiyaç vardır (Tahtada ve kağıtta yukarıya ve aşağıya doğru çizimler yapılması, yukarıdan aşağıya doğru cırt cırt açılması bileğin güçlenmesini sağlar).

El içi yönlendirme hareketlerini yapabilmesi çocuğun becerikli bir şekilde parmak hareketlerini yapabilmesidir. Uygun el içi yönlendirmeler yapabilen çocuk; kalem tutma, kalemi kontrol etme ve koordinasyon sağlamada istenilen etkinlikleri uygun şekilde yapabilir.

El-göz koordinasyonu sağlama; ellerin ince motor becerileri yerine getirirken, gözlerin de el ve parmakların hareketlerine eşlik edebilmesidir. Çocuğun yazı yazabilmesi için el ile göz arasındaki uyum çok önemlidir.

Kalem Tutma ve Yazı Yazma

Okuldaki başarı için kalem tutuşu ve yazı yazma kritik bir öneme sahiptir. Bu beceri aynı zamanda çocuğun okuldaki performansını da etkileyecektir. El yazısı öncelikle basit karalamalarla başlamaktadır. Sonraki süreçte bu basit karalamalar harflere ve şekillere dönüşmektedir ve çocukların el yazısını öğrenmelerine yardımcı olmaktadır.

Ergoterapistler, çocuğun okuldaki fiziksel ve sosyal çevresini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda çevreyi çocuğa uygun olacak şekilde düzenleyerek akademik ve sosyal alanda kendilerini ortaya koyabilmeleri için uygun bir ortam oluştururlar.

Ergoterapist, yazı yazma becerisi yaşıtlarına göre daha geride olan bir çocukla çalışırken ilk olarak aktiviteyi analiz edip gereklilikleri saptar. Yazı yazmak için fiziksel, duyusal ve bilişsel becerilere ihtiyaç duyarız.

Çocuklar Neden Kalem Tutamaz veya Tutmak İstemez?

1.Motor kas grubu zayıflığı

2.Duyusal hassasiyetler

3.El-göz koordinasyonunda bozukluk

4.Kalemi yanlış tutuş

5.Yanlış kalem seçimi

6.Yanlış oturma pozisyonu

Yazı Yazma Becerisi için Neler Gereklidir?

1.Masada dik oturabilmek

2.Dirseğimizi masada sabit  bir şekilde tutmak

3.Bir elimizle defteri kontrol ederken diğer elimizle kalemi tutabilmek

4.Kalemi uygun şekilde bastıracak yeterli kuvvete sahip olmak

5.Kalemle yazı yazarken gözlerimizle yazıyı takip etmek

6.Yazacağımız harfleri ve bilgileri hatırlayabilmek

7.Yazdıklarımızı algılayabilmek

Ergoterapist, sınıf içerisinde kalem tutma ve yazı yazmada zorlanan çocuklar için bazı stratejiler geliştirebilir. Çocuğun aktiviteyi daha kolay yapabilmesi için; masasını, sandalyesini, tahtaya olan uzaklığını, çalışma materyallerini, sınıf ortamını vb. alanlarda motor ve duyusal süreçlerine göre düzenleme yapabilir. Örneğin; eğimli masalar, kalem tutma aparatları, görsel yardımcı ekipmanlar, bilgisayar kullanma için adaptif mouse, klavyeler vb. önerir.

Okul dönemi uzun bir süreçtir. Çocuklar okulun her döneminde belli başlı zorluklar yaşayabilmektedir. Okula adapte olabilmek için her yaşta belirli becerilerin kazanılması gerekmektedir. Bu becerileri kazanmakta zorluk yaşayan çocuklar ve onların ailelerine ergoterapistler destek olabilmektedir.